پوست‌اندازی بخش کشاورزی در ایران

?کشاورزی یکی از بخش‌هایی است که در ۴ سال گذشته تغییرات زیادی را پشت سر گذاشته است. از بهبود تراز تجاری گرفته تا خودکفایی در تولید گندم. از آن مهمتر بهتر شدن وضع مالی کشاورزان است.

آمارها نشان می‌دهد در این دولت نه تنها درآمد گندمکاران و برنجکاران بلکه درآمد بسیاری از کشاورزان با محصولات دیگر بیشتر شده است. چراکه در این مدت با تجهیز و نوسازی اراضی امکان افزایش تولید از سطح زیرکشت ثابت مهیا شد.
برای مثال وزیر جهاد کشاورزی اخیراً اعلام کرد که در مورد تولید برنج با تجهیزو نوسازی اراضی شمال کشور و امکان کشت دوم این محصول، درآمد کشاورزان ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش یافته است. به نوعی که سال ۹۵ تولید این محصول نسبت به سال قبل آن ۸ درصد افزایش نشان می‌دهد.
البته نه تنها کشاورزان بلکه دستاوردهای دولت یازدهم در بخش کشاورزی تأثیر ویژه‌ای بر زندگی تک تک ما دارد. این بخش یکی از مهم‌ترین بخش‌های تأمین مواد غذایی جامعه است که مستقیماً روی اقتصاد اثر می‌گذارد.
در این ۴ سال سرمایه‌گذاری دولت در این حوزه برای کشور امنیت غذایی ایجاد کرد. ما در این مدت در تولید محصول استراتژیک گندم بدون افزایش سطح زیرکشت و مصرف آب خودکفا شدیم. به طور کلی تولید محصولات زراعی ۲۶ درصد، محصولات باغی ۳۸ درصد و تولید دام و طیور ۱۸ درصد از سال ۹۲ تا سال ۹۵ رشد داشت. موضوعی که مصداق تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است.
بهبود تراز تجاری بخش کشاورزی
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای حوزه کشاورزی در این ۴ سال بهبود تراز تجاری آن است. به طوری که این شاخص در ابتدای فعالیت دولت یازدهم سال ۱۳۹۲ تراز تجاری بخش کشاورزی منفی ۸.۱ میلیارد دلار منفی بود اما پایان سال گذشته به منفی ۱.۵ میلیارد دلار رسید. در بهبود وضع تراز تجاری کشاورزی عوامل زیادی دخیل بودند. از سیاستگذاری گرفته تا برجام.
از خودکفایی تا اصلاح قیمت تضمینی گندم
اگرچه امروز تحریم‌ها کمرنگ شده اما دولت یازدهم ۲.۵ سال از عمر خود را در اوج تحریم‌ها سپری کرد. از سال ۹۲ با وجود این تحریم‌ها، وضعیت نامناسب اقتصادی، خشکسالی‌های پی در پی، کاهش بارندگی‌ها و افت سفره‌های زیرزمینی، تولید در بخش کشاورزی رشد قابل قبولی داشت. یک نمونه آن هم گندم بود. با نگاهی به این آمار می‌توان دریافت که دولت یازدهم در هر سال بیش از ۲ میلیون تن خرید تضمینی گندم را افزایش داده است. این رقم بسیار بزرگی است که از رکورد تاریخی تولید و خرید تضمینی گندم خبر می‌دهد. در این دولت حتی امکان صادرات ۳ میلیون تن گندم از کشور نیز فراهم شد.
آمارها نشان می‌دهد که قیمت خرید تضمینی گندم هم در این دولت بیش از ۳ برابر رشد کرد و از ۴۲۰ تومان در سال ۹۱ به ۱۲۷۱ تومان در سال ۹۵ رسید.
حجم خرید تضمینی گندم هم ۵.۶ برابر شد به طوری که از ۲ میلیون و ۴۴ هزار تن به ۱۱ میلیون و ۵۲۰ هزار تن در سال ۹۵ رسید. البته ناگفته نماند که حجم کل گندم تولیدی کشور در سال ۱۳۹۵ بیش از ۱۴ میلیون تن بوده که ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تن به صورت تضمینی خریده شده است. این میزان از تولید گندم در دهه اخیر بی‌سابقه بود و یک نکته مهم در دل آن وجود دارد. اینکه در سال ۹۵ افزایش تولید گندم بدون افزایش سطح زیرکشت محقق شد. جالب است که سال گذشته حتی شاهد کاهش سطح زیر کشت این محصول نیز بودیم.
اما ارزش خرید تضمینی گندم؛ آمارها نشان می‌دهد که در دولت یازدهم این موضوع ۱۷ برابر شد. به طوری که از ۸۸۲ میلیارد تومان در سال ۹۱ به ۱۴ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۵ رسید. در نتیجه میزان موجودی گندم در انبارها به شکل قابل ملاحظه‌ای رشد کرد و ۴ هزار و ۳۰۰ برابر شد. پایان سال ۹۱ حجم موجودی گندم کشور یک هزار و ۸۰۰ تن بود اما پایان سال ۹۵ این رقم به ۷ میلیون و ۷۸۱ هزار تن رسید.
اما در مقابل واردات گندم در این دولت صفر شد. سال ۹۱ ایران ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار تن گندم وارد کشور می‌کرد اما در سال ۹۵ نه تنها گندم وارد نکردیم بلکه کشور صادرکننده این محصول هم شد. به این ترتیب سال ۹۵ ایران جشن خودکفایی واقعی در زمینه گندم را برگزار کرد. اما موضوع مهمتر از خودکفایی در این محصول استراتژیک بی‌گمان اشتغالزایی، ارزآوری و ایجاد ارزش افزوده برای کشور بود. اکنون کشورهای بسیاری در منطقه خواهان خرید گندم مرغوب ایرانی هستند.
۷۹ درصد خوداتکایی غذایی
قطع وابستگی به محصولات خارجی تنها در زمینه گندم نبود. در دولت تدبیر و امید، خوداتکایی غذایی با احتساب افزایش تولید گندم و شکر، به میزان ۷۹ درصد رسید.
در حالی که میزان خوداتکایی در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ نزدیک به ۵۵ درصد، سال ۱۳۹۳ حدود ۶۵ درصد و سال ۹۴ نزدیک ۷۲ درصد بوده است.
برای مثال محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی می‌گوید: در این دولت تولید چغندر قند از ۲۷ تن به ۵۴ تن رسید که در نتیجه آن تولید شکر از یک میلیون و یکصد هزار تن در سال ۹۲ به یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن در سال ۹۵ رسید که عمده این افزایش ناشی از تولید چغندر قند و بخشی نیز ناشی از افزایش تولید نیشکر بود.
البته ناگفته نماند که در طول ده سال گذشته به علت محدودیت منابع آبی، سطح زیر کشت چغندر بهاره ۷۰ هزار هکتار کاهش یافته است اما با اتخاذ سیاست‌های کشت، عملکرد تولید ظرف سه سال اخیر با افزایش روبه‌رو بوده است.
علاوه بر این وضع خرید بسیاری از محصولات دیگر کشاورزی از جمله چای نیز بهبود یافت. به طوری که میزان خرید ۲۸ درصد و بهای آن ۵ برابر رشد کرد. سال ۹۱ دولت ۱۰۹ هزار تن برگ سبز چای از کشاورزان به قیمت ۲۸۹ میلیارد ریال خرید اما این ارقام در سال ۹۵ به ۱۳۹ هزار تن برگ سبز چای به قیمت هزار و ۴۵۴ میلیارد ریال رسید.
در این دولت با توجه به مسائل و مشکلات عدیده‌ای که چایکاران داشتند، برای نخستین بار به گونه‌ای برنامه‌ریزی شد که علاوه بر تأمین بموقع مطالبات چایکاران زمینه اصلاح باغ‌ها چای به منظور افزایش تولید انجام شود.
اصلاح وضع آبیاری
دولت یازدهم سرمایه گذاری‌های بی‌سابقه‌ای در توسعه زیرساخت‌های منابع آبی کشورانجام داد. طی این مدت بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی در اختیار وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و نیرو برای فعالیت در این زمینه قرار گرفت.
مهار آب‌های مرزی از طریق ساخت سدها ۵۱ درصد رشد کرد و اجرای شبکه‌های آبیاری و زهکشی اصلی نیز ۵۱ درصد بیشتر شد. شبکه‌های آبیاری فرعی
هم بیش از ۵ برابر افزایش یافت